Punjabi Essay, Paragraph on "Gurbaksh Singh Preetlari", "ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ " for Class 8, 9, 10, 11, 12 of PSEB, CBSE Students.

ਪੰਜਾਬੀ ਨਿਬੰਧ - ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ 
Gurbaksh Singh Preetlari

ਲੇਖ ਨੰਬਰ:-੦੧ 

ਰੂਪ-ਰੇਖਾ (Outline)

ਭੂਮਿਕਾ, ਮਹਾਨ ਗੱਦਕਾਰ, ਜਨਮ ਅਤੇ ਜੀਵਨ, ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ, ਸੁਧਾਰਕ ਤੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਲੇਖਕ, ਅਨੁਪਮ ਸ਼ੈਲੀ, ਸਾਰੰਸ਼।

ਭੂਮਿਕਾ (Introduction)

ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਲੱਖਣ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਘੇਰਾ ਬਹੁਤ ਵਧਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹਨ।

ਮਹਾਨ ਗੱਦਕਾਰ (Great poet)

ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ' ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਦ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਦ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ ਅਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਜਾਦੂ ਭਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਦ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਵੱਲਗਣ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਤੇ ਸੂਖ਼ਮਤਾ ਬਖ਼ਸ਼ੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੱਦ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੂਪਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਅਜ਼ਮਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਸਕ ਪੱਤਰ 'ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ' ਰਾਹੀਂ ਮਣਾਂ-ਮੂੰਹੀਂ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਹਿਕਮਾ ਪੈਪਸੂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ-ਪੱਤਰ ਤੇ ਸਿਰੋਪਾ ਭੇਟਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ।

ਜਨਮ ਅਤੇ ਜੀਵਨ (Birth and life)

ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ 20 ਅਪਰੈਲ, 1895 ਈ: ਨੂੰ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿੱਚ ਸ: ਪਸ਼ੌਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਦਸਵੀਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪ ਐੱਫ਼ ਸੀ. ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਏ, ਪਰ ਆਰਥਕ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਕਰ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਕਲਰਕ ਲੱਗ ਗਏ।ਆਪ ਨੇ 1917 ਈ: ਵਿੱਚ ਟਾਮਸ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ, ਰੁੜਕੀ ਤੋਂ ਓਵਰਸੀਅਰੀ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ।ਫਿਰ ਆਪ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ।ਦੇਸ ਪਰਤ ਕੇ ਆਪ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਲੱਗੇ ਰਹੇ। 1932 ਈ: ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ।ਇੱਥੋਂ ਹੀ 1933 ਈ: ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੇ 'ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ' ਨਾਂ ਦਾ ਮਾਸਿਕ ਪੱਤਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਆਪ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲੋਪੋਕੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੁਝ ਜ਼ਮੀਨ ਖ਼ਰੀਦ ਦੇ ਪ੍ਰੀਤ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ। 1947 ਈ: ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਾਦਾਂ ਕਾਰਨ ਆਪ ਮਹਿਰੌਲੀ (ਦਿੱਲੀ) ਚਲੇ ਗਏ।ਫਿਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਆਪ ਪ੍ਰੀਤ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇ ਤੇ ਆਪ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਤੀਬਰ ਰਹੀਆਂ। 20 ਅਗਸਤ, 1977 ਈ: ਨੂੰ ਆਪ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ। ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਲਗਾਅ ਸੀ।

ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ (Literature composition)

ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਭਾਵੇਂ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ‘ਮੇਰੀ ਦਾਦੀ ਜੀ’ ਅਤੇ ‘ਰਾਜ-ਕੁਮਾਰੀ ਲਤਿਕਾ' ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਛਪੇ ਸਨ।ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ 1933 ਈ: ਵਿੱਚ ‘ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ’ਰਸਾਲਾ ਚਾਲੂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅਰੰਭ ਹੋਇਆ। ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਜਨ-ਕੁ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 'ਵੀਣਾ ਵਿਨੋਦ', 'ਨਾਗ ਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਜਾਦੂ', 'ਭਾਬੀ ਮੈਨਾ', 'ਅਨੋਖੇ ਤੇ ਇਕੱਲੇ', 'ਪ੍ਰੀਤ ਕਹਾਣੀਆਂ', ‘ਸ਼ਬਨਮ', 'ਮੇਰੀ ਗੁਲਬਦਨ', 'ਇਸ਼ਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਡੀਂ ਰਚਿਆ' ਅਤੇ ‘ਰੰਗ ਸਹਿਕਦਾ ਦਿਲ' ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ‘ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਲਤਿਕਾ', ‘ਪ੍ਰੀਤ ਮੁਕਟ', 'ਪ੍ਰੀਤ ਰਾਣੀ', 'ਪੂਰਬ-ਪੱਛਮ' 'ਤੇ 'ਕੋਧਰੇ ਦੀ ਰੋਟੀ' ਆਪ ਦੇ ਨਾਟਕ ਤੇ ਇਕਾਂਗੀ ਹਨ।

ਆਪ ਨੇ ਦੋ ਕੁ ਦਰਜਨ ਨਿਬੰਧ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪਵਾਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੇਰੀਆਂ ‘ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ', 'ਸਾਵੀ ਪੱਧਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ‘ਸੁਖਾਵੀਂ ਸੁਧਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ', 'ਪ੍ਰਸੰਨ ਲੰਮੀ ਉਮਰ', 'ਭੱਖਦੀ ਜੀਵਨ ਚੰਗਿਆੜੀ', ‘ਨਵਾਂ ਸ਼ਿਵਾਲਾ', ‘ਖੁਲ੍ਹਾ ਦਰ', 'ਸਾਡੇ ਵਾਰਸ', 'ਸ੍ਵੈ-ਪੂਰਨਤਾ ਦੀ ਲਗਨ', 'ਪਰਮ-ਮਨੁੱਖ' ਤੇ 'ਬੰਦੀ-ਛੋੜ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ' ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਲਏ ਹਨ। ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ੍ਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ।

ਸੁਧਾਰਕ ਤੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਲੇਖਕ (Reformer and idealistic writer)

ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਸੂਝਵਾਨ ਲੇਖਕ ਵਾਂਗ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਆਦਰਸ਼ ਭਾਈਚਾਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਸੁਖਾਵੀਂ ਤੇ ਪੱਧਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ।ਆਪ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੇ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਹਨ, ਪਰ ਮਗਰੋਂ ਆਪ ਉੱਪਰ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਅਸਰ ਪਿਆ।ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਪਿਆਰ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣ ਹੈ” ਦਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ। ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀਆਂ

ਅਨੁਪਮ ਸ਼ੈਲੀ (Unique style)

ਹਰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਸਲ ਮਹਾਨਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨੁਪਮ ਸ਼ੈਲੀ ਕਰਕੇ ਹੈ।ਵਲਵਲੇ ਦੀ ਤੀਖਣਤਾ, ਰਸਾਤਮਕਤਾ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਵਹਾਓ, ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ, ਢੁਕਵੇਂ ਅਲੰਕਾਰ, ਬੁੱਧੀ ਤੇ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਜਾਦੂ ਭਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਆਦਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਹਨ। ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਲਿਖੇ, ਉਹ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ-ਪੱਤਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ-ਪੱਤਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਇਸ ਰੁਚੀ ਨੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਉਪਰੋਕਤ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਉੱਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਅਮਿਟ ਛਾਪ ਹੈ।

ਸਾਰੰਸ਼ (Summary)

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ ਆਧੁਨਿਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਧਰਿਆ ਹੈ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹਾਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ।

ਲੇਖ ਨੰਬਰ:-੦੨ 

ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ‘ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ’

ਸ: ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1895 ਨੂੰ ਸ: ਪਸ਼ੌਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਸਿਆਲਕੋਟ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਥੇ ਹੀ ਮੰਟਿਕ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਐਫ. ਸੀ. ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਏ । ਪਰ ਪੜਾਈ ਵਿਚ ਛੱਡ ਕੇ ਕਲਰਕ ਲੱਗ ਗਏ । ਫਿਰ ਟੋਮਸ਼ਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ ਰੁੜਕੀ ਵਿਖੇ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਪਾਸ ਕਰ ਲਈ ਤੇ 1918 ਵਿਚ ਉਚੇਰੀ ਵਿਦਿਆ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲੇ ਗਏ । ਉਥੋਂ 1923 ਵਿਚ ਬੀ. ਐਸ. ਸੀ. ਸਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ।

1925 ਵਿਚ, ਆਪ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਵਿਚ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਲੱਗ ਗਏ । 1931 ਵਿਚ ਆਪ ਬੀ. ਸੀ. ਆਈ. ਰੇਲਵੇ ਵਿਚ, ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਰਹੇ । ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਆਪ ਨੇ ਸਮਾਧ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ, ਨੌਸ਼ਾਹਿਰਾ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੇਕੇ ਲੈ ਕੇ ਨਵੀਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਲਿਆ ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸਫਲ ਨਾ ਹੋਏ ।

1933 ਵਿਚ ਆਪ ਨੇ ਮਾਸਿਕ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੀਤ ਲੜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਇੰਨਾ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ 'ਪ੍ਰੀਤ ਲੜੀ' ਤਖੱਲਸ ਜੁੜ ਗਿਆ । 1939 ਵਿਚ ਆਪ ਲਾਹੋਰ ਆ ਗਏ । ਛੇਤੀ ਹੀ ਆਪ ਨੇ ਅਟਾਰੀ ਨੇੜੇ ਪੀਤ ਨਗਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਰੰਭ ਦਿੱਤੀ । 1947 ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਿਛੋਂ ਆਪ ਮਹਿਰੋਲੀ ਟਿਕੇ ਰਹੇ। ਫਿਰ ਆਪ ਪੀਤ ਨਗਰ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਤੇ ਇਥੇ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਰਹੇ। ਆਪ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁਗ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਕੁਝ ਮਢੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ! ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨ, ਚਿਤ, ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਸੁਤੰਤਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਖਿੱਚ ਪਾਈ । ਉਸ ਨੇ ਸਹਿਜ ਪਿਆਰੇ, ਲਿੰਗ ਸੁਤੰਤਰਤਾ, ਆਤਮ-ਵਿਕਾਸ, ਆਤਮ-ਸੁਧਾਰ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਅਰੋਗਤਾ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਮਹੱਤਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਉਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਠਸ ਹੋਏ ਧਰਮ, ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮਰਿਆਦਾ ਦੀ ਥਾਂ ਵਿਅਕਤ ਦੇ ਆਤਮ-ਸੰਜਮ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਉਤਨਾ ਦਾ ਮੁੱਢੀ ਤੇ ਸਫਲ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਨਿਬੰਧ, ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ, ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ, ਨਾਟਕ ਆਦਿ ਨਾਲ | ਭਰਪੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਉਸ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਮਾਲੋ-ਮਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤ-ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਬੜੀ ਖਿਚ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ :-

(ਉ) ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ-ਮੇਰੇ ਝਰੋਖੇ ਵਿਚੋਂ, ਮੇਰੀਆਂ ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ, ਮਰੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦਿਸ ਪਈ । (ਅ) ਸਫਰਨਾਮਾ-ਦੁਨੀਆਂ ਇਕ ਮਹਿਲ ਹੈ । (ੲ) ਪੂਰੇ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਇਕਾਂਗੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਲਤਿਕਾ, ਪ੍ਰੀਤ ਮਣੀ, ਪ੍ਰੀਤ ਮੁਕਟ, ਪੂਰਬ ਪੱਛਮ, ਕੋਧਰੇ ਦੀ ਰੋਟੀ, ਸਾਡੀ ਹੋਣੀ। ਦਾ ਲਿਸ਼ਕਾਰਾ । (ਸ); ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਪ੍ਰੀਤ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਗ ਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਜਾਦ, ਵੀਣਾ ਵਿਨੋਦ, ਭਾਬੀ ਮੈਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਅਸਮਾਨੀ ਮਹਾਂਨਦੀ ਪੀਤਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ, ਜਿੰਦਗੀ ਵਾਰਿਸ ਹੈ, ' ਸ਼ਬਨਮ, ਮੇਰੀ ਗੁਲਬਦਨ, ਰੰਗ ਮਹਿਕਦਾ, ਦਿਲ ਆਦਿ । (ਹ) ਨਾਵਲ-ਅਣਵਿਆਹੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜੀਰਾਂਦ’ ਆਪ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਲਥਾਇਆ।

ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਹੀ ਮਹਾਨ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮੰਨਿਆ-ਪ੍ਰਮੰਨਿਆ ਸ਼ੈਲੀਕਾਰ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਬਲੀ ਮਿੱਠੀ ਤੇ ਸਰਲ, ਸਾਦੀ ਤੇ ਮੁਹਾਵਰੇਦਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਕਾਵਿ ਮਈ ਹੈ । ਉਹ ਢਕਵੇਂ ਸਹਣ, fਚਲ ਖਜਵੇਂ ਤੇ ਸਾਧਾਰਣ ਜਿਹੇ ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਰਸ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਆਕਰਣ ਤੇ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲਿਆਂਦਾ | 

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਹ ਜਗਮਗਾਉਂਦਾ ਸਿਤਾਰਾ 22 ਅਗਸਤ 1980 ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਛੱਡ ਗਿਆ । ਆਪ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਇਕ ਅਨਮੋਲ ਹੀਰੇ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਪਏ ਹਨ । ਪਰ ਇਸ ਮਹਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਤਾਰੇ ਦਾ ਰਸਾਲਾ ਪ੍ਰੀਤ ਲੜੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਮੌਤ ਜਗਾਂਦਾ ਰਹੇਗਾ ।